Mobbing w szkole

W ostatnich latach bardzo głośno mówi się na temat mobbingu w pracy. Ciągłe poniżanie, szykanowanie, ośmieszanie przez szefa czy współpracowników – takimi sensacjami  żyje  kolorowa prasa. Niestety mobbing  to nie tylko zjawisko, które dotyczy dorosłych, Tego okrucieństwa doświadczają także dzieci -  w szkole, na uczelni czy podczas zabawy na podwórku. Ponieważ w ostatnich latach w polskich szkołach mobbing stał się bardzo poważnym problemem. Ja jako nauczyciel, rodzic oraz naoczny świadek tego precedensu pragnę przybliżyć Państwu trochę danych .

Co to jest mobbing?

Najprościej mobbing można określić jako wytworzenie się wokół ofiary atmosfery zagrożenia, która ma na celu wyłączenie jej z grupy koleżeńskiej lub z życia społecznego. 

Do najczęstszych form mobbingu zalicza się:

• szykanowanie,
• izolowanie,
• wyśmiewanie, wyszydzanie,
• obmawianie, plotki, ubliżanie,
• szantaż,
• przemoc fizyczna – popychanie, bójki, zaczepki, wrogie gesty.

Cechy mobbingu

Aby można było mówić o przejawach mobbingu muszą wystąpić następujące cechy:

• prześladowanie ofiary przez sprawcę mobbingu musi trwać przez dłuższy czas i tu literatura przyjmuje, że zjawisko musi mieć charakter ciągły i trwać co najmniej pół roku,
•  mobbing ma charakter celowy , czyli sprawcy chodzi o wyłączenie ofiary z grupy koleżeńskiej bądź zepsucie jej opinii,
•  sprawca mobbingu ma nad ofiarą przewagę psychiczną lub fizyczną

Czy uczniowie klas młodszych narażeni są na mobbing szkolny?

Oczywiście, według licznych obserwacji nauczycieli, do mobbingu dochodzi często już  w klasie I szkoły podstawowej. Fakt, iż dzieci spotykają się z nowym otoczeniem wyrabia w maluchach chęć przyjęcia jakiejś klasowej pozycji. Mechanizm mobbingu jest bardzo prosty. Najczęściej ( choć nie zawsze) ofiarą staje się dziecko słabe psychicznie, nieśmiałe, ,,inne” w porównaniu z rówieśnikami. Natomiast sprawca mobbingu pragnie udowodnić ofierze i pozostałym dzieciom, swoja przewagę (jestem twardy, nikogo się nie boję itd...).

Kto jest  ofiarą mobbingu?

Ofiarą mobbingu może stać się każde dziecko, lecz na największe ryzyko narażone są dzieci, które są ,,inne” od swoich rówieśników. Ta inność może dotyczyć np. wzrostu, koloru skóry, włosów, stylu ubierania się, zachowania. Ofiarami stają się prymusi szkolni, niezdary klasowe, dzieci mniej sprawne fizycznie, jąkające się, otyłe przykłady można podawać w nieskończoność.

Narażone są też dzieci spokojne, ciche, otaczane w domu nadopiekuńczością, słabe psychi-cznie, które nie potrafią same obronić się, przeciwstawić sprawcy mobbingu.

Kto jest sprawcą mobbingu?

Najczęściej sprawcami mobbingu (mobberami) są dzieci agresywne w stosunku do kolegów i do dorosłych, mające potrzebę dominowania i tyranizowania innych. Są silniejsi zarówno psychicznie jak i fizycznie w porównaniu do swoich ofiar.

Bardzo często grożą, wyszydzają, wyśmiewają się i są prowodyrami wszelkiego rodzaju zaczepek. Są to dzieci o niskiej empatii.
Oprawcami mobbingu są częściej chłopcy niż dziewczynki.

Rozwój mobbingu

Dziecięcy mobbing generalnie rozpoczyna się bardzo niewinnie. W każdej klasie można znaleźć ,,kozła ofiarnego”. Początkowo są to drobne, pojedyncze zaczepki ze strony sprawcy mobbingu tzw. ,,badanie terenu”. Agresor sprawdza jak reaguje na atak ofiara i czy jest jakiekolwiek zainteresowanie ze strony kolegów z klasy. Dalej jeżeli ofiara jest bierna na ataki nie umie się sama obronić i nie ma obrońców, do zaczepek dołączają się inne formy mobbingu ( plotki, publiczne poniżanie, często przemoc fizyczna).

Z czasem ofiara, ma świadomość, że stała się źródłem śmiechu i szykan kolegów. Dziecko utwierdza się w przekonaniu, że jest gorsze, odrzucone i najczęściej zaczyna izolować się od grupy. Nie zabiera głosu na lekcjach, samo siada w ławce, samo się bawi. Za wszelką cenę chce być jak najdalej od sprawcy mobbingu i dlatego, przed wyjściem do szkoły często symuluje rozmaite choroby.

Rodzice w zasadzie mogą być przekonani, że dziecko rzeczywiście jest chore, bo mogą u niego wystąpić objawy takie jak (złe samopoczucie, stan podgorączkowy, wymioty, bóle głowy, żołądka), wszystko to jest związane z reakcja obronną organizmu na stres. Starsze dzieci w nieskończoność nie mogą udawać objawów chorobowych zatem wybierają inną formę ucieczki przed mobbingiem – wagary.

Dlaczego nauczyciele, rodzice mają kłopoty z rozpoznaniem mobbingu?

Nauczycielom, rodzicom bardzo trudno jest rozpoznać, że dziecko padło ofiarą szkolnego mobbingu z wielu czynników między innymi:

• mobbing to przemoc, która nie pozostawia śladów zewnętrznych na ciele lecz są to rany psychiczne,
• ofiara żyje w ciągłym strachu przed sprawcą mobbingu i dlatego nie ma odwagi przełamać swojego lęku i poinformować nauczyciela problemie,
•  ofiara żyje w przekonaniu, że jest ,,gorsza” i w zasadzie wstydzi się po za szkołą poinformować innych o kłopotach,
• często sami nauczyciele są prowodyrami do zaistnienia mobbingu, wyśmiewając czy poniżając dziecko na forum klasy,
• świadkowie mobbingu są objęci ,,zmową milczenia”, jest to podyktowane faktem, iż boją się że zaczepek ze strony sprawcy. Są świadomi że donosząc nauczycielowi sami mogą stać się ofiarą mobbera.
• brak zainteresowania ze strony rodziców, bagatelizowanie problemu kiedy dziecko zaczyna rozmawiać o swoich problemach

Skutki mobbingu

Ofiary mobbingu są przeważnie zastraszone, czują się odrzucone, a ponadto mają świadomość swojej niskiej wartości. Częstym problemem staje się także absencja szkolna. Zwróćmy uwagę na fakt, że ofiary żyją w ciągłym stresie, a przecież właśnie stres wpływa na pogorszenie stanu zdrowia psychicznego  i fizycznego.
 
Ogólnie możemy przyjąć dwie grupy skutków mobbingu:

• następstwa psychiczne: depresja, nerwice, natręctwa, zakłócenia koncentracji, a nawet w najgorszych sytuacjach ofiara może targnąć się na własne życie.
• następstwa psychosomatyczne: jadłowstręt, schorzenia żołądka i układu pokarmowego zakłócenia pracy serca, oddechu, zakłócenia snu, nadmierne napięcie mięśni, bóle głowy. 

Jak możemy ustrzec swoje dzieci przed mobbingiem?

Najważniejszą i priorytetową sprawą jest otwartość na problemy naszych dzieci. Jeżeli Wasze dziecko informuje Was o zaczepkach mających miejsce  w przedszkolu, szkole, czy na podwórku, trwające określony okres czasu, nie bagatelizujcie problemu. Przeprowadźcie szczerą rozmowę z dzieckiem, nie krzyczcie ,nie potępiajcie, że dopiero teraz dziecko informuje was o swoich problemach.

Następnie porozmawiaj z wychowawcą klasy, z pedagogiem szkolnym czy z rówieśnikami dziecka. Jeżeli Wasze dziecko stało się ofiarą mobbingu, wspierajcie je, podtrzymujcie na duchu, to Wy musicie sprawić by dziecko odzyskało wiarę w siebie. Udajcie się z dzieckiem do psychologa, zaproście do domu rówieśników dziecka niech wspólnie podejmą zabawę.Jeżeli mobbing trwał długo, a dla dziecka sam widok sprawcy jest traumatyczny porozmawiajcie z wychowawcą, dyrektorem szkoły może wspólnie zadecydujecie o przeniesieniu dziecka do innej klasy czy szkoły.

Bądźcie na bieżąco, zorientujcie się czy szkoła do której uczęszcza Wasza pociecha  jest wolna od mobbingu, czy prowadzi jakieś pogadanki , akcje antymobbingowe. Jeżeli szkoła nie zajęła się walką z mobbingiem, udajcie się do organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą (Kuratorium Oświaty) z wnioskiem o zbadanie sprawy twojego dziecka i dokonanie oceny działalności szkoły w rozwiązaniu problemu. Wyślijcie petycję do Rzecznika Praw Dziecka (w szczególnie trudnych sytuacjach).